মোল হলো রাসায়নিক পদার্থ পরিমাপের একক। মনে করো,
12টি O2 = 1 ডজন 02
100টি O2 = 1 শতক O2
1000টি O2 = 1 হাজার O2
তেমনি 6.02 × 1023 টি O2 = 1 মোল O2
1 মোল পরমাণুতে 6.023 × 1023 টি পরমাণু থাকে ।
1 মোল অণুতে 6.023 × 1023 টি অণু থাকে । 1 মোল আয়নে 6.023 × 1023 টি আয়ন থাকে।
অতএব, 6.023 × 1023 সংখ্যাটি পরমাণু, অণু, আয়ন ইত্যাদি সকল ক্ষেত্রেই ব্যবহার করা হয়। এই
সংখ্যাটিকে অ্যাভোগেড্রোর সংখ্যা বলা হয় । কোনো পদার্থ এর যে পরিমাণের মধ্যে 6.023 × 1023 টি পরমাণু, অণু বা আয়ন থাকে সেই পরিমাণকে ঐ পদার্থের মোল বলা হয়। যেমন: 12 গ্রাম C এর মধ্যে 6.023 × 1023 টি C পরমাণু থাকে।
রাসায়নিক পদার্থের (পরমাণুর ক্ষেত্রে) পারমাণবিক ভর অথবা (অণুর ক্ষেত্রে) আণবিক ভরকে গ্রাম এককে প্রকাশ করলে যে পরিমাণ পাওয়া যায় তাকে ঐ পদার্থের এক মোল বলা হয়।
অতএব 12 গ্রাম C = 1 মোল C পরমাণু ।
আবার, 18 গ্রাম H2O এর মধ্যে 6.023 x 10টি H2O অণু থাকে
অতএব 18 গ্রাম H2O = 1 মোল H2O
অণুর আণবিক ভর বের করার পদ্ধতি
কোনো অণুতে বিদ্যমান সকল পরমাণুর পারমাণবিক ভর যোগ করলে ঐ অণুর আণবিক ভর পাওয়া যায়।
যেমন: Cl2 অণুতে Cl পরমাণু আছে 2টি।
অতএব, Cl 2 এর আণবিক ভর = 2 × Cl এর পারমাণবিক ভর = 2 × 35.5 = 71 এক মোল Cl2 = 71 g Cl2
NaCl অণুতে Na পরমাণু আছে 1টি এবং Cl পরমাণু আছে 1টি ।
অতএব, NaCl এর আণবিক ভর - Na এর পারমাণবিক ভর + Cl এর পারমাণবিক ভর
- 23+ 35.5 = 58.5
এক মোল NaCl - 58.5 g NaCl
CuSO4.5H2O তে Cu আছে 1টি, S আছে এটি 0 আছে এটি এবং H আছে 10টি
অতএব CuSO4.5H2O এর আণবিক ভর = 1 x Cu এর পারমাণবিক ভর + 1 × S এর পারমাণবিক ভর + 9x 0 এর পারমাণবিক ভর + 10x H এর পারমাণবিক ভর
= 1 x 63.5+ 1 x 32+ 9 x 16 + 10 x 1 - 249.5
এক মোল CuSO4.5H2O = 249.5 g CuSO4.5H2O
Read more
আমাদের অল-ইন-ওয়ান মোবাইল অ্যাপের মাধ্যমে সীমাহীন শেখার সুযোগ উপভোগ করুন।
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago